رنگ بندی هارمونیک:
هارمونی در لغت به معنای هماهنگی است، بنابراین این رنگ بندی هارمونیک ،یعنی، رنگ بندی به صورتی که رنگ ها به خوبی با یکدیگر، هماهنگ و همنشین شوند. روش های مختلفی برای بدست آوردن ترکیب های رنگی هارمونیک وجود دارد. این رنگ بندی ها معمولا رنگ بندی اولیه نامیده می شوند.
۱- رنگ بندی تک فام یا منوکروم:
در این رنگ بندی از روشنی و شدت های مختلف یک رنگ استفاده می شود. این رنگ بندی ساده و زیبایی است که در عکاس یا نقاش جلوه گر می شود. ترکیب رنگ های درجه اول با رنگ های خنثی مثل سفید و سیاه و خاکستری باعث ایجاد کنتراست (اختلاف) بین عناصر یک ترکیب می شود.
۲-رنگ بندی آنالوگ:
در این رنگ بندی ما از رنگ هایی که در چرخه رنگ در کنار هم قرار دارند استفاده می کنیم. این نوع رنگ بندی اغلب برای طراحی طرح های آرام، صلح آمیز و ملایم استفاده و بکار برده می شود. رنگ بندی آنالوگ اغلب در طبیعت قابل مشاهده است. مثل برگ های پاییزی.
نکته: معمولا از یک رنگ به عنوان رنگ اولیه استفاده می شود، رنگ دوم به عنوان رنگ مکمل و رنگ سوم به عنوان رنگ فرعی برای ایجاد کنتراست استفاده می شود. این رنگ فرعی می توان سفید، سیاه و یا خاکستری باشد.
۳- رنگ بندی مکمل:
رنگ هایی که در چرخه رنگ در مقابل هم قرار دارند رنگ های مکمل نامیده می شوند. در جلسه قبل توضیح داده شد. برای مثال رنگ قرمز و رنگ سبز.ترکیب این قبیل رنگ ها باعث ایجاد سطح بالایی از کنتراست در ترکیب می شود. اما باید در استفاده از این رنگ بندی دقت کرد و آنها را تنها برای انتخاب یک چیز مورد استفاده قرار داد. رنگ های مکمل برای متن اصلا خوب نیستند.
۴- رنگ بندی مثلث متساوی الساقین:
این رنگ بندی یکی از اقسام رنگ بندی مکمل است. در این رنگ بندی از یک رنگ و دو رنگ هم جوار رنگ مکمل استفاده می شود. فقط رنگ سمت چپ و راست رنگ مکمل مورد استفاده قرار می گیرد. این رنگ بندی بدون نیاز به شدت بالایی از رنگ مکمل باعث ایجاد یک کنتراست مطلوب در ترکیب می شود. متعادل کردن رنگ بندی متساوی الساقین سخت تر از رنگ بندی های تک فام و آنالوگ است. در این رنگ بندی معمولا از یک رنگ گرم و تعدادی رنگ سرد استفاده می شود.مثل زرد، قرمز بنفش و بنفش آبی.
۵- رنگ بندی مثلث متساوی الاضلاع:
در این رنگ بندی از رنگ هایی که در 3 نقطه مساوی از چرخه رنگ قرار گرفته اند استفاده می شود. هارمونی و کنتراست این رنگ بندی بسیار قدرتمند است. رنگ های این رنگ بندی تعادل بیشتری نبست به رنگ بندی های مکمل دارند. قانون این است که یک رنگ به عنوان رنگ اولیه ترکیب در نظر گرفته شود.مثل قرمز و زرد و آب.
۶- رنگ بندی مستطیل یا مکمل برابر:
قدرتمندترین رنگ بندی در میان رنگ بندی های دیگر رنگ بندی مستطیل است، چون در آن از 2 جفت رنگ مکمل استفاده می شود. رنگ های مستصیلی چهار رنگ هستند که دو به دو با هم مکملند. دست یابی به هارمونی در این رنگ بندی کار سختی است. اگر هر 4 رنگ بکار رفته در رنگ بندی دارای کیفیت یکسانی باشند ممکن است ترکیب بدست آمده دچار عدم توازن شود. به همین دلیل باید رنگی را به عنوان رنگ غالب انتخاب کنید.مثل زرد نارنجی، سبز زرد، قرمز بنفش و بنفش آبی.
۷-رنگ بندی مربع:
در این رنگ بندی از یک رنگ اصلی و یک رنگ مکمل و دو رنگ هم جوار رنگ مکمل استفاده می شود.مثل زرد، قرمز نارنجی، بنفش و سبز آبی.
رنگ ها از نظر ماهیت به دو دسته تقسیم می شوند:
۱- رنگ های کروماتیک:
به رنگ های قرمز – آبی – زرد و ترکیبات آنها کروماتیک گفته می شود، تمامی رنگ های طیف رنگی در این دسته قرار می گیرند، و تعداد آنها بسیار زیاد است.طیف رنگی در واقع آن قسمت از طیف الکترمغناطیسی است که ازبنفش با کوتاه ترین طول موج (400nm) تا رنگ قرمز با بلندترین طول موج (800nm) کشیده می شود. این همان ناحیه مرئی نور است.
۲- رنگهای آکروماتیک:
کیفیتی که در اغلب رنگ ها وجود دارد، در رنگ های سیاه و سفید و خاکستری وجود ندارد، این رنگ ها در واقع رنگ نیستند بلکه بیرنگ و فاقد رنگ هستند و آوردن رنگ در ابتدای نام آنها حالت مصطلح دارد. رنگ سفید در واقع رنگ نیست، عدم وجود رنگ است.وقتی رنگ ها در زمینه سفید قرار می گیرند خاموش تر و تیره تر به نظر می آیند و هنگامی که آنها را در زمینه سیاه قرار می دهیم، درخشش بیشتری پیدا می کنند و روشن تر دیده می شوند.به رنگ های آکروماتیک رنگ های خنثی نیز می گویند.
رنگ ها از نظر میزان نور، درخشندگی و حرارت و میزان خلوص به هشت دسته تقسیم می شوند؛
۱- رنگ های داغ یا آتشین
۲- رنگ های یخ
۳- رنگ های گرم
۴- رنگ های سرد یا خنک
۵- رنگ های نورانی یا درخشان
۶- رنگ های ملایم یا بی رمق
۷- رنگ های تیره
۸- رنگ های روشن
۱- رنگ های داغ یا آتشین:
درجات مختلف رنگ قرمز که با آتش در ارتباط هستند را به عنوان رنگ های داغ می شناسند. به نظر می رسد رنگ های داغ باعث برجسته شدن ترکیب و جلب توجه بیشتر می شوند.به همین دلیل است که اغلب در طراحی پوستر ها، آگهی های تبلیغاتی و علائم جاده ای مورد استفاده قرار می گیرند. این رنگ ها دارای قدرت و تاثیر فوق‌العاده ای هستند.قرمز خالصی که با هیچ رنگی مخلوط نشده باشد، در قوی ترین حالت خود قرار دارد.....
۲- رنگ های یخ:
درجات مختلف رنگ آبی را رنگ های یخ در نظر می گیرند. رنگ یخ، یخبندان و برف را به خاطر می آورد و احساساتی که به واسطه آن ایجاد می شود.این رنگ ها نقطه مقابل رنگ های داغ هستند. این نوع از رنگ ها به رنگ آبی اشاره دارند، که روشنایی بسیاری دارند.
۳- رنگ های گرم:
به رنگ های واقع در بین دو طیف نوری قرمز و زرد، رنگ های گرم می گویند. همه این رنگ ها ته مایه قرمز دارند، مثل قرمز نارنجی، نارنجی زرد و....این رنگ ها دارای طولانی ترین طول موج ها هستند، بنابراین انرژی بخش هستند. این رنگ ها هیجان آور و نشاط انگیز هستند. این رنگ ها در طراحی به رنگ های نزدیک معروف هستند، زیرا باعث می شوند، اشیاء نزدیک تر از فاصله واقعی شان به نظر برسند.
۴- رنگ های سرد :
رنگ آبی، اساس رنگ های سرد است. این رنگ ها به خاطر اضافه شدن رنگ زرد به ترکیب شان از رنگ های یخی جدا می شوند.رنگ های قرار گرفته بین دو طیف نوری زرد و بنفش را رنگ های سرد می نامند.رنگ هایی مثل زرد سبز، سبز آبی، سبز، آبی فیروزه ای و بنفش آبی و.... جزء این دسته هستند.این رنگ ها احساس طراوت و تازگی به ما می بخشند، و چون میزان فعالیت بدنی را پایین می آورند آرامش بخش و تسکین دهنده هستند.رنگ های سرد در طراحی به رنگ های دور معروف هستند، زیرا باعث م شوند اشیاء دورتر از فاصله واقعی شان دیده شوند. همین ویژگی باعث می شود، که فضا ها را بزرگ تر و متعادل تر نشان دهند.
نکته: ترکیب رنگ های داغ و یخ، سرد و گرم:
وقتی رنگ گرم و سرد در کنار هم قرار می گیرند مانند آتش و یخ، حالت نوسان ایجاد می کنند، یعنی احساس های متفاوتی را در ما به وجود می آورند. رنگ های سرد و گرم در کنار هم یک ترکیب پرجنب و جوش و پویا ایجاد می کنند.
۵- رنگ های نورانی یا درخشان:
رنگ درخشان رنگی است که در ترکیب آن از رنگ خاکستری یا سیاه استفاده نشده است. انواع رنگ های آبی، قرمز، نارنجی، رنگ هایی با درخشندگی کامل هستند. رنگ های درخشان، زنده و شفاف هستند و جلب توجه می کنند. احساس شادی و نشاطی که این رنگ ها به وجود می آورند، برای استفاده در بسته بندی ها، مد و تبلیغات بسیار مناسب است.
۶- رنگ های ملایم یا بی رمق:
لطیف ترین رنگ ها، رنگ های ملایم هستند که در ترکیب شان حداقل 65 درصد رنگ سفید وجود دارد.رنگ های بی رمق، شامل رنگ های شیری، آبی کمرنگ، صورتی، گلبهی، یاسی و... هستند که ملایمت و نرمی را نشان می دهند. از آنجایی که این رنگ ها آرامش بخش هستند، معمولا از آن ها برای فضا های داخلی استفاده می شود.
۷- رنگ های تیره:
رنگ های تیره رنگ هایی هستند که در ترکیب شان رنگ سیاه و قهوه ای و... وجود دارد. این رنگ ها فضا را کوچکتر نشان می دهند.رنگ های تیره دارای قدرت تاثیر گذار بالایی هستند. این رنگ ها در بافت های گوناگون مانند چرم، پارچه و وسایل منزل، یک اثر بیاد ماندنی به وجود می آورند و نشان دهنده ثروت و مقام اجتماعی بالایی هستند.
۸- رنگ های روشن:
روشنایی رنگ با مقدار خلوص رنگ اندازه گیری می شود. روشنایی رنگ در نبود یک رنگ سیاه و تیره به وجود می آید.
رنگ های روشن توجه ما را به خود جلب می کنند، به همین دلیل در طراحی پکیج و آگهی های تبلیغاتی مورد استفاده قرار می گیرند.این رنگ ها شفاف هستند و محیط را بزرگتر نشان می دهند.
چند نکته مهم:
✳️ تفاوت رنگ های روشن با ملایم در شفافیت و درخشندگی آن هاست.
رنگ های ملایم به خاطر مقدار زیاد رنگ سفید در ترکیب شان، کمی کدر به نظر می رسند.
✳️ ترکیب رنگ های تیره و روشن در کنار هم باعث ایجاد حس درام می شوند.
✳️ ترکیب رنگ های تیره و روشن یک روش معمول برای نشان دادن تضاد ها و تفاوت ها در طبیعت است، مانند شب و روز.
کنتراست رنگ:
وقتی از کنتراست رنگ ها صحبت می شود. منظور وجود روابط و تأثیراتی است که از هم تمایز میان رنگ ها و هم تأثیرات متقابل میان آن ها را از نظر بصری مورد بررسی و مقایسه قرار می دهد. به این ترتیب وجود کنتراست میان رنگ ها صرفاً به معنای تضاد میان آن ها نیست. بلکه بررسی روابط و مقایسه میان آنهاست. مشهورترین نظریه در خصوص کنتراست رنگ مربوط به وجود هفت کنتراست رنگ است که در زیر به شرح هر یک از آنها می پردازیم.
انواع کنتراست رنگ:
۱- کنتراست ته رنگ
۲- کنتراست تیرگی _ روشنی رنگ
۳-کنتراست رنگ های سرد و گرم
۴- کنتراست رنگ های مکمل
۵- کنتراست همزمان
۶- کنتراست کیفیت
۷- کنتراست کمیت
۱-کنتراست ته رنگ:
برای رسیدن به این کنتراست کافی است که از رنگ های خالص استفاده کنیم. وقتی گفته می شود رنگ های خالص ، منظور فقط سه رنگ اصلی نیست بلکه همه رنگ های چرخه ی رنگ را می توان به عنوان رنگ خالص استفاده کرد.
شدیدترین کنتراست ته رنگ میان سه رنگ اصلی قرمز، زرد و آبی دانست، که هیچ وجه مشترکی از لحاظ رنگین بودن با هم ندارند. بر همین اساس کنتراست ته رنگ در میان رنگ های درجه دوم یعنی سبز، نارنجی و بنفش که رنگ های ترکیبی هستند به مراتب کمتر است. در رنگ های درجه سوم بازار کنتراست رنگ کاسته خواهد شد.
✳️ همچنین رنگ ها وقتی با سیاه و سفید مخلوط شوند از میزان کنتراست ته رنگ آنها کاسته می شود.
استفاده از سیاه و سفید در کنار رنگ های خالص می تواند به ایجاد کنتراست ته رنگ و شدت بخشیدن به تأثیرات رنگ های تیره یا روشن کمک کند.«کنتراست رنگ یعنی اختلاف رنگ»
۲- کنتراست تیرگی _ روشنی رنگ:
تأثیراتی که کنتراست تیرگی – روشنی رنگ روی روابط میان رنگ ها و روی مخاطبین یک اثر هنری می گذارد، پس از کنتراست ته رنگ از اهمیتی ویژه برخوردار است.میزان تیرگی هر رنگ را می توان به طور مناسب با یک درجه از خاکستری بی نام (خاکستری حاصل از ترکیب سیاه و سفید) نشان داد. از این طریق می توان به راحتی رنگ ها را از لحاظ تیرگی و روشنی با هم مقایسه کرد.
۳-کنتراست رنگ های سرد و گرم:
معمولاً احساس سردی و گرمی رنگ ها مربوط به دریافت و تجربه ما از عناصر موجود در طبیعت است. برخی از رنگ ها مثل قرمز، زرد و رنگ های مربوط به آن ها را عموماً گرم احساس می کنیم و رنگ هایی مثل سبز، آبی و ترکیب های مربوط به آنها را معمولاً سرد و خنک احساس می کنیم. در میان رنگ ها می توان قرمز، نارنجی را به عنوان پرحرارت ترین رنگ و سبز، آبی را سردترین رنگ احساس کرد. اما برای سردی و گرمی رنگ ها هیچ حد و مرزی نمی توان قایل شد، بلکه سرد یا گرم کردن آنها بستگی به رنگ های هم جوار و حس درونی مخاطب دارد. در هر حال براساس دایره رنگ با یک خط قطری که از سبززرد به قرمز بنفش امتداد می یابد، می توان یک حد تقریبی را میان رنگ های گرم در سمت راست دایره و رنگ های سرد در سمت چپ دایره تصور کرد.
۴-کنتراست رنگ های مکمل:
وقتی دو رنگ مکمل در کنار هم قرار می گیرند تأثیرگذاری آنها به روی هم طوری است که یکدیگر را از نظر درخشش و قدرت فام به شدیدترین مرتبه ارتقا می دهند. همان طور که قبلاً گفته شد دو رنگ مکمل در چرخه دوازده رنگی به صورت قطری روبروی هم قرار می گیرند، مانند زرد و بنفش، قرمز و سبز، نارنجی و آبی.وجود رنگ های مکمل در یک ترکیب بصری می تواند درایجاد رابطه هماهنگ میان رنگ ها نقش مهمی داشته باشد و ا حساسی از کمال رنگ و درک نو را به وجود بیاورد.
۵- کنتراست همزمان:
کنتراست همزمان ناشی از تأثیر عمومی رنگ ها به روی احساس بینایی است، و با رابطه میان رنگ های مکمل ایجاد می شود. وقتی که ما یک رنگ را می بینیم ، چشم و ذهن ما به طور همزمان مکمل آن رنگ را پدیده می آورند. البته این رنگ به صورت ذهنی به وجود می آید و ملموس نیست بلکه فقط احساس می شود.وقتی از خاکستری ها در ترکیب رنگی استفاده می شود، کنتراست همزمان به نحو مؤثرتری احساس می شود. کنتراست همزمان نه تنها در میان یک خاکستری و یک رنگ خالص به وجود می آید. بلکه در میان دو رنگ که به طور کامل مکمل یکدیگر نیستند نیز اتفاق می افتد.
✳️ تصویر جانشین:
تصویر جانشین یا پدیده پس تصویر موضوعى است که گاهی ممکن است با مبحث کنتراست همزمان اشتباه شود. وقتی به چیزی نگاه می کنیم به طور معمول تصویر آن به روى شبکیه چشم ثبت می شود. یعنى رنگ و درخشش آن روى سلول های بینایی اثر می گذارد و تصویرش در شبکیه نقش می بندد. در همین حال چنانچه بلافاصله جهت نگاه تغییر کند، یا تصویر دیگری در مقابل چشم قرار گیرد، تأثیر تصویر قبلی با تصویر جدید در می آمیزد. این ویژگی را تصویر جانشین یا پس تصویری گویند.در مورد رنگ ها پدیده تصویر جانشین به صورت رنگ مکمل دیده می شود. یعنى پس از دیدن یک رنگ براى مدت چند ثانیه در صورتی که به یک سطح سفید نگاه کنیم، مکمل آن رنگ را بر زمینه سفید احساس می کنیم.
۶-کنتراست کیفیت:
در این جا منظور از کیفیت، حالت خلوص و اشباع رنگ است. وقتی که یک رنگ خالص در کنار رنگ های ناخالص که با سیاه، سفید و یا کبیر مکمل خود مخلوط شده اند قرار می گیرد، کنتراست کیفیت رنگ ایجاد می شود.
۷- کنتراست کمیت:
کنتراست کمیت مربوط به رابطه متقابل دو یا چند سطح رنگین از نظر وسعت است. در این کنتراست رابطه بزرگی و کوچکی سطوح رنگین نقش اصلى را بازی می کند. زیرا نسبت بزرگی سطح رنگ ها با یکدیگر می تواند در ایجاد رابطه هماهنگ میان آنها مؤثر باشد
نکته : در ایجاد کنتراست کمیت دو عامل نقش اساسی دارند.
🔴 میزان درخشش و خلوص رنگ.
🔵 میزان بزرگی سطح یا لکه رنگ.
✅ تأثیرات بصری و روانی رنگ ها:
رنگ ها می توانند نمادها و نشانه هایی متناسب با زندگی، نوع تفکر و اعتقادات جوامع و آدمها باشند. گاهی نیز تعبیرهایی از رنگها صورت می گیرد که ریشه در رابطه ما با رنگ های موجود در طبیعت دارد و ناشی از تأثیراتی است که رنگ ها به طور مستقیم و غیرمستقیم به صورت روانی بر ذهن و ضمیر ما می گذارند.
💛 زرد:
رنگ زرد در حالت خلوص روشن ترین و درخشان ترین رنگ هاست، که در طبیعت نیز انواع آن دیده می شود. زرد درخشان نمادی از دانش،فهم انسانی، روشنایی معنوی و نورالهی است. رنگ زرد کنار نارنجی به شدت می درخشد و درکنار قرمز که قرار می گیرد به جلال و شکوهش اضافه می شود. درخشش زرد روی آبی به اوج می رسد و بر شدت خلوص و عمق رنگ آب می افزاید.
❤️ قرمز:
قرمز نهایت برافروختگی و انرژی درونی را ظاهر می کند. نمادی است که زندگی، هیجان، قدرت و شورش انقلابی را نشان می دهد. قرمز رنگی است جذاب که نشاط جوانی و سرزندگی را جلوه گر می سازد و در عین حال نشان هایی از عشق آتشین و تمایل مفرط به زندگی است.
💙 آبی:
در مقابل شور و التهابی که از قرمز فوران می کند، آبی آرام و شکیبا جلوه می کند. رنگ آبی درون گرا و سرد است، اما از نظر معنوی بسیار عمیق و احترام برانگیز است. از نیروی اسمانی و بیکرانه ای برخوردار است که می تواند مخاطبین خود را با تأملی درونی فرا بخواند.
💚 سبز:
سبز رنگ بهار و رویش طبیعت است، سبز رنگ امید و زندگی دوباره است. این رنگ که از تلفیق زرد با آبی به وجود می آید، دانش و ایمان معنوی را نشان می دهد.
🔶 نارنجی:
نارنجی رنگ بلوغ، جوانی و شادابی است. رنگی سرخوش، وجدآور و پرنشاط است، که تحمل آن به سادگی میسر نیست. اما در کنار سایر رنگ ها به سرزندگی آنها می افزاید و انرژی بصرى بسیاری می پراکند. حرارت نارنجی در کنار آبی به اوج خود می رسد و به کنتراست سرد و گرم با کیفیتی انکارناپذیر دامن می زند.
💜 بنفش:
بنفش رنگی مرموز و ابهام برانگیز است که با تیرگی مبهم خود درمقابل صراحت و روشنایی زرد قرار می گیرد. بنفش وقتی به ارغوانی میل می کند هراس انگیز و دهشت آور می شود و وقتی به آبی میل می کند خیال انگیز و اسرار آمیز می شود.
نکته مهمی که از دانستن تاثیرات بصری و روانی رنگ ها حاصل می شود، این است که بر فرض مثال در رنگ آمیزی یک اثر هنری به خصوص آبستره، یا اکسپرسیونیسم، می توانید تشخیص دهید که از چه رنگ هایی برای القای حالت درونی شخص یا موقعیت فضا استفاده کنید.
دوستان گرامی این مباحث اولیه رنگ و شناخت مبانی رنگ بود که بنده سعی نمودم با زبانی ساده و قابل فهم برای شما عزیزان توضیح بدهم.امیدوارم این نوشته ها برای شما کارگشا باشد . بزودی و در صورت داشتن وقت سعی میکنم مباحث و موضوعات مربوط به هنر نقاشی ، خطاطی و معماری را خدمتتان عرضه کنم.
تجارتی
